روغن کلزا چیست و چه کاربردهایی دارد؟ در این مقاله به طور دقیق به ارزش غذایی، کاربردهای مختلف، خواص و حتی عوارض احتمالی روغن کلزا را به طور کامل بررسی خواهیم کرد. با این مقاله تمامی اطلاعات مربوط به این محصول را بدست خواهید آورد.
روغن کلزا چیست
روغن کلزا (Colza Oil یا Rapeseed Oil) از دانه‌های گیاه کلزا استخراج می‌شود که گیاه زردرنگی با گل‌هایی خوشه‌ای است. این روغن کاربردهای گسترده‌ای در صنایع غذایی، دارویی و صنعتی دارد.
گونه‌ای اصلاح‌شده از این گیاه به نام کانولا (Canola) تولید شده است که به لحاظ سطح پایین اسید اروسیک، قابل مصرف خوراکی هستند. این مقاله به بررسی دقیق‌تر ماهیت، ترکیبات، مزایا و کاربردهای روغن کلزا/کانولا می‌پردازد.
مقایسه روغن کلزا و تفاوت آن با کانولا
روغن کلزا (Rapeseed Oil): روغن کلزا از دانه‌های گیاه کلزا به‌دست می‌آید. دانه‌های کلزا بین ۲۵ تا ۵۵ درصد روغن دارند، همچنین شامل پروتئین و پوست خوراکی هستند. با این حال، این نوع روغن به‌دلیل داشتن اسید اروسیک و گلوکوزینولات بالا، در گذشته به‌صورت صنعتی استفاده می‌شد.
روغن کانولا (Canola Oil): کانولا در واقع همان روغن کلزا است که از گونه‌های اصلاح‌شده با سطح پایین‌تر اسید اروسیک استخراج می‌شود. برای اینکه روغن را بتوان به‌عنوان کانولا نامید، باید سطح اسید اروسیک آن ≤۲٪ باشد. این اصلاحات باعث شده‌اند روغن برای مصرف خوراکی مناسب‌تر و ایمن‌تر شود.
پیشنهاد خرید: برای تهیه بذر کلزا با قیمت مناسب کلیک کنید:----> بذر کلزا
ترکیبات و ارزش تغذیه‌ای
روغن کانولا ترکیبی از:
حدود ۶۳٪ چربی‌های تک‌غیراشباع (MUFA)
حدود ۲۸٪ چربی‌های چندغیراشباع (PUFA)
تنها حدود ۷٪ چربی‌های اشباع‌شده
نسبت امگا-۶ به امگا-۳ در این روغن تقریباً ۲:۱ است. همچنین نسخه‌های معمول نشان می‌دهند که ترکیب اسیدهای چرب شامل درصد قابل‌توجهی اسید اولئیک (ω-۹)، لینولئیک (ω-۶) و لینولنیک (ω-۳) است.
ویتامین‌ها و فیتواسترول‌ها
روغن کانولا منبع غنی ویتامین E و K است. همچنین فیتواسترول‌ها که در آن موجودند، می‌توانند جذب کلسترول را کاهش دهند.
خواص تغذیه‌ای دیگر
فاقد کلسترول.
سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع.
کمک به کاهش کلسترول و کاهش خطر بیماری قلبی.
تاریخچه روغن کلزا
پیشینه تاریخی: استفاده از روغن کلزا سابقه‌ای طولانی دارد؛ در برخی منابع تاریخی اشاره شده که هزاران سال است که از انواع مرتبط با این گیاه استفاده می‌شود و از قرون میانه نیز در برخی مناطق اروپایی کشت شده است.
توسعه کانولا: در دهه‌های میانی قرن بیستم، محققان با روش‌های اصلاحی گونه‌هایی از کلزا را تولید کردند که اسید اروسیک آنها پایین‌تر و برای مصرف انسانی ایمن‌تر بود. نام کانولا نیز از عبارتی مرتبط با حالت اصلاح‌شده و کم اسید گرفته شده است.
تولید روغن کانولا شامل مراحل کلی زیر است:
گرمادهی و خرد کردن دانه.
استخراج با استفاده از حلال یا پرس مکانیکی.
تصفیه شامل حذف ناخالصی‌ها با روش‌هایی مانند فیلتراسیون، بلیچینگ و دئودوریزاسیون.
پس از استخراج، کنجاله‌ی باقی‌مانده دارای پروتئین بالا بوده و معمولاً در تغذیه دام به‌کار می‌رود.
پیشنهاد مطالعه مقاله مرتبط:----> زمان و فصل برداشت کلزا
کاربردهای روغن کلزا
استفاده‌های خوراکی:
پخت و پز با حرارت بالا: نظیر سرخ‌کردن، گریل و تفت دادن، به‌دلیل نقطه دود نسبتاً بالا.
پخت‌وپز و شیرینی‌پزی: برای بیسکویت، کیک، نان و محصولات پختنی مختلف کاربرد دارد.
سس‌ها، سالادها و مارینادها: طعم خنثی و بی‌بو بودن آن باعث می‌شود مزه اصلی غذا حفظ شود.
جایگزینی سالم برای روغن‌ها و چربی‌های اشباع‌شده مانند کره در بسیاری از دستورات آشپزی.
فواید سلامتی:
کمک به کاهش LDL (کلسترول بد) و احتمالاً افزایش HDL (کلسترول خوب).
مصرف متعادل اسیدهای چرب امگا-۳ و امگا-۶ می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود برخی شاخص‌های متابولیک کمک کند.
وجود ویتامین E برای سلامت پوست و مو مفید است؛ این ویتامین خواص آنتی‌اکسیدانی دارد.
در برخی استفاده‌های سنتی و طب محلی، روغن کلزا برای کاهش دردهای مفصلی و بهبود برخی مشکلات التهابی مطرح شده است (نکته: در موارد پزشکی همیشه باید با متخصص مشورت شود).
کاربردهای غیرخوراکی:
تولید بیودیزل و سوخت‌های زیستی.
استفاده در تولید روان‌کننده‌ها، شمع، جوهر و برخی محصولات صنعتی.
استفاده در فرمولاسیون برخی محصولات آرایشی و بهداشتی و محصولات صنعتی قابل تجزیه.
نکات کاربردی و تحفظات
نقطه دود مناسب: نقطه دود نسبتاً بالا باعث می‌شود کانولا برای پخت‌وپز با دمای بالا مناسب باشد.
طعم ملایم و بی‌بو: طعم خنثی آن برای حفظ طعم اصلی غذاها مفید است.
اقتصادی و دسترسی آسان: نسبت به برخی روغن‌های خاص هزینه کمتری دارد و در دسترس‌تر است.
نگهداری مناسب: در محل خنک، تاریک و در ظرف دربسته نگهداری شود؛ پس از باز شدن بسته‌بندی، در شرایط مناسب برای مدت قابل قبولی سالم باقی می‌ماند.
نگرانی‌ها درباره GMO: بخش بزرگی از کانولاهای تجاری اصلاح‌شده ژنتیکی هستند؛ اگر این موضوع برای شما اهمیت دارد، نسخه‌های غیر-GMO یا ارگانیک در بازار موجودند.
اطلاعات ایمنی: برخی نگرانی‌ها و شایعات پیرامون روغن کانولا وجود داشته است، اما اصولاً استانداردهای کیفی و محدودیت‌هایی بر محتوای برخی ترکیبات در محصول نهایی اعمال می‌شود و مصرف انواع تجاری استاندارد معمولاً ایمن در نظر گرفته می‌شود.
نتیجه‌گیری
روغن کلزا (به‌ویژه در نسخه‌ی اصلاح‌شده‌ی کانولا) یکی از روغن‌های گیاهی پرکاربرد، سالم و همه‌کاره است. ترکیبات مطلوب چربی، ویتامین‌ها و فیتواسترول‌ها آن را به گزینه‌ای مناسب برای سلامت قلب تبدیل کرده‌اند. از سوی دیگر، نقطه دود بالا و طعم خنثی‌اش، کاربرد گسترده‌ای در آشپزی و پخت و پز دارد و در صنایع غیرخوراکی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
