در گام پایانی تولید کلزا، فصل برداشت نقشی تعیین‌کننده در کیفیت و کمیت محصول ایفا می‌کند. انتخاب زمان مناسب برداشت، شرایط فیزیکی مناسب دانه و بهره‌گیری از روش‌های تطبیقی، می‌تواند راندمان را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. در این مقاله، ضمن معرفی اهمیت فصل برداشت کلزا، نکات فنی مرتبط با مدیریت مزارع، تعیین رطوبت ایده‌آل، شیوه‌های مکانیزه برداشت و اصول انبارداری پس از برداشت را بررسی می‌کنیم.
اهمیت فصل برداشت کلزا
برداشت به‌موقع کلزا نقش مستقیم در حفظ کیفیت روغن و جلوگیری از افت دانه دارد. تأخیر در برداشت موجب افزایش رطوبت دانه، شکستن پوسته و رشد قارچ‌های پس از برداشت می‌شود. از سوی دیگر، برداشت زودهنگام با محصول سفید یا نارس، سبب کاهش وزن هزار دانه و افت بیش از ۱۰ درصدی عملکرد می‌گردد.
زمان مناسب برداشت
تشخیص بهترین زمان برداشت بر اساس اندازه غلاف‌ها و رنگ ساقه انجام می‌شود. معمولاً وقتی 90 تا 95 درصد غلاف‌ها قهوه‌ای یا زرد طلایی شوند و رطوبت دانه بین 12 تا 14 درصد قرار گیرد، برداشت مکانیزه آغاز می‌شود.
۱. مرحله اول: زرد شدن ساقه‌ها و شروع قهوه‌ای شدن غلاف‌ها ۲. مرحله دوم: افت رطوبت تا 14 درصد ۳. مرحله نهایی: 90–95 درصد غلاف‌ها قهوه‌ای
شرایط فیزیکی و رطوبت دانه
نگهداری دانه در رطوبت مناسب پس از برداشت، تأثیر زیادی بر انبارداری و کیفیت روغن دارد.
جدول ۱. شرایط رطوبت پس از برداشت
| نوع محصول | رطوبت ایده‌آل (%) | حداکثر رطوبت قبل از خشک‌کردن (%) |
|---|---|---|
| کلزا تازه | 8–10 | 12–14 |
| کلزا نارس | 15–18 | – |
خشک‌کردن با دستگاه هیتر یا هوای گرم تا رسیدن رطوبت به 8 درصد، بهترین روش برای جلوگیری از کپک‌زدگی است.
روش‌های مکانیزه برداشت
برداشت مکانیزه با کمباین‌های مجهز معمولا در عرض مزارع انجام و شامل مراحل زیر است:
تنظیم ارتفاع برداشت بر اساس ارتفاع بوته (حدود 10–12 سانتی‌متر)
سرعت حرکت کمباین: 3–4 کیلومتر در ساعت
تنظیم فواصل بین تیغه‌ها برای جداکردن آسان غلاف از ساقه
مهم است که سرعت و ارتفاع تیغه طوری تنظیم شود که کمترین میزان افت دانه و خردگی پوسته رخ دهد.
نکات فنی در مدیریت برداشت
برای کاهش تلفات دانه و افزایش کیفیت محصول، نکات فنی زیر پیشنهاد می‌شود:
چک‌کردن دوره‌ای رطوبت سنج و کالیبراسیون آن
بازدید از رنگ غلاف‌ها قبل از شروع برداشت
تنظیم دور موتور و سرعت فن خشک‌کننده مطابق با دمای هوای محیط
جلوگیری از انباشت دانه در لوله‌های انتقال
با رعایت این موارد، احتمال شکستن دانه و رشد قارچ‌ها به حداقل می‌رسد.
پس از برداشت و انبارداری
پس از پایان برداشت، دانه‌ها باید سریعاً به انبار منتقل و تا رسیدن رطوبت به کمتر از 8 درصد خشک شوند. نکات کلیدی انبارداری:
تهویه مناسب با هوای تازه
فضای خشک و دور از تابش مستقیم آفتاب
کنترل دوره‌ای دما و رطوبت انبار
دور نگه‌داشتن از منابع آلودگی مثل حشرات و جوندگان
رعایت این اصول، مانع افت کیفیت روغن و پوسیدگی دانه می‌گردد.
برداشت به‌موقع و مدیریت پس از آن، میانگین عملکرد را تا 20 درصد افزایش می‌دهد. هزینه خشک‌کردن هوایی در مقایسه با خشک‌کن‌های برقی تا 40 درصد کاهش می‌یابد و افت انبارداری از 5–7 درصد فراتر نمی‌رود
فصل برداشت کلزا، مرحله حساس و تعیین‌کننده‌ای در زنجیره تولید است. با تشخیص زمان مناسب، تنظیم دقیق تجهیزات مکانیزه، کنترل رطوبت و مدیریت پس از برداشت، می‌توان کیفیت و عملکرد محصول را به نحو چشمگیری ارتقا داد. رعایت توصیه‌های فنی و اقتصادی موجب بهره‌وری بیشتر در مزرعه و سودآوری کشاورزان خواهد شد. حالا شما نظرات خودتون درباره این موضوع رو با ما در میان بگذارید و هر نکته ای که فکر میکنید درباره برداشت آن از قلم افتاده با ما در بیان بگذارید.
