کلزا با نام علمی Brassica napus گیاهی از خانواده‌ی شب‌بویان (Brassicaceae) است که خاستگاه اصلی آن اروپا و کانادا بوده و بعدها به بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران راه پیدا کرده است. این گیاه به دلیل دانه‌های روغنی خود شهرت دارد و روغن استخراج‌شده از آن یکی از سالم‌ترین روغن‌های خوراکی گیاهی در دنیا محسوب می‌شود. ویژگی مهم روغن کلزا، درصد پایین اسیدهای چرب اشباع و درصد بالای اسیدهای چرب غیر اشباع مانند امگا-۳ و امگا-۶ است. در این مقاله نام های دیگر روغن یا گیاه کلزا را بررسی خواهیم کرد.
نام‌های دیگر کلزا در ایران و جهان
کلزا در منابع و مناطق مختلف با نام‌های متعددی شناخته می‌شود که دانستن آن‌ها می‌تواند به درک بهتر متون کشاورزی و علمی کمک کند:
Rapeseed (راپ‌سید): این نام در بسیاری از منابع علمی انگلیسی‌زبان رایج است. واژه‌ی Rapeseed به معنای "دانه‌ی شلغم" است و به شباهت این گیاه به سایر گونه‌های خانواده‌ی Brassica اشاره دارد.
Canola (کانولا): شاید مشهورترین نام دیگر کلزا باشد. در حقیقت کانولا گونه‌ای اصلاح‌شده از کلزا است که در کانادا تولید شد. تفاوت کانولا با کلزا در این است که میزان اسید اروسیک و گلوکوزینولات آن بسیار پایین‌تر است و به همین دلیل مصرف خوراکی آن کاملاً ایمن و سالم شناخته می‌شود.
Brassica napus (براسیکا ناپوس): نام علمی کلزا است که در محافل علمی و دانشگاهی استفاده می‌شود.
شلغم روغنی: در برخی منابع فارسی به دلیل شباهت گیاه کلزا با شلغم، به آن شلغم روغنی نیز گفته‌اند.
کلزای بهاره و کلزای پاییزه: این اصطلاح بیشتر در بین کشاورزان و کارشناسان زراعی کاربرد دارد و به زمان کشت گیاه اشاره دارد.
پیشنهاد تهیه بذر: اگر قصد تهیه بذر کلزا رو دارید، می توانید به صفحه خرید بذر کلزا در سایت ما مراجعه کنید و قیمت ارقام مختلف را مشاهده نمایید.
تفاوت کلزا و کانولا
بسیاری از افراد تصور می‌کنند کلزا و کانولا دو گیاه متفاوت هستند، اما در واقع کانولا همان کلزا است که به کمک روش‌های اصلاح نباتات تغییر یافته است. در کلزای سنتی، میزان اسید اروسیک نسبتاً بالا بود و مصرف مداوم آن می‌توانست برای سلامت انسان مضر باشد. اما پژوهشگران کانادایی در دهه ۱۹۷۰ توانستند گونه‌ای از کلزا را پرورش دهند که مقدار اسید اروسیک آن به کمتر از ۲ درصد و مقدار گلوکوزینولات آن به حداقل رسید. این گونه جدید به نام کانولا ثبت شد که مخفف عبارت Canadian Oil, Low Acid است.
بنابراین می‌توان گفت:
کلزا: گونه‌ی اصلی Brassica napus است.
کانولا: نوع اصلاح‌شده و بهبود یافته‌ی کلزا است که بیشتر به عنوان روغن خوراکی مصرف می‌شود.
پیشنهاد کود برای کلزا: اگر کشاورز هستید و قصد تهیه کود برای کلزا رو دارید سری به صفحه بهترین کود برای کلزا در سایت ما بزنید.
دلایل تنوع نامگذاری کلزا
۱. تفاوت زبان‌ها: هر زبان برای این گیاه واژه‌ی خاص خود را دارد. در انگلیسی rapeseed و در فارسی کلزا رایج است.
۲. اصلاحات ژنتیکی: گونه‌ی اصلاح‌شده کلزا یعنی کانولا به دلیل تفاوت ویژگی‌ها، نام مستقل پیدا کرده است.
۳. کاربردهای مختلف: برخی منابع بر اساس محصول نهایی (مانند روغن یا کنجاله) نامگذاری متفاوتی دارند.
۴. ویژگی‌های منطقه‌ای: در برخی مناطق ایران ممکن است کشاورزان نام‌های محلی خاصی برای این گیاه به کار ببرند.
اهمیت اقتصادی کلزا
کلزا پس از سویا و نخل روغنی، سومین منبع بزرگ تولید روغن گیاهی در جهان است. این گیاه علاوه بر تأمین روغن خوراکی، به دلیل داشتن کنجاله‌ی پر پروتئین، نقش مهمی در تغذیه دام و طیور دارد. همچنین از روغن کلزا در صنایع غیرخوراکی مانند تولید بیودیزل و روان‌کننده‌ها استفاده می‌شود.
در ایران، کلزا یکی از محصولات استراتژیک برای خودکفایی در تولید روغن گیاهی محسوب می‌شود. چرا که بخش زیادی از نیاز کشور به روغن از طریق واردات تأمین می‌شود و توسعه کشت کلزا می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد.
ارزش غذایی روغن کلزا و کانولا
چربی اشباع پایین: روغن کلزا یکی از کمترین درصدهای چربی اشباع را در میان روغن‌های گیاهی دارد.
منبع غنی امگا-۳ و امگا-۶: این اسیدهای چرب ضروری در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی نقش حیاتی دارند.
ویتامین E: روغن کلزا سرشار از ویتامین E است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند.
نتیجه‌گیری
کلزا یا همان Brassica napus، گیاهی روغنی با ارزش غذایی و اقتصادی بسیار بالا است که در منابع مختلف با نام‌های Rapeseed، Canola، و حتی «شلغم روغنی» شناخته می‌شود. تفاوت اصلی در این میان، به گونه‌ی اصلاح‌شده‌ی کلزا یعنی کانولا مربوط می‌شود که به دلیل ویژگی‌های تغذیه‌ای سالم‌تر، امروزه بیشتر در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شناخت نام‌های مختلف کلزا برای کشاورزان، پژوهشگران و حتی مصرف‌کنندگان اهمیت دارد تا بتوانند اطلاعات علمی و کاربردی مربوط به این گیاه را بهتر درک کنند.
