در میان گرمای تابستان ایرانی، خنکی و طعم بی‌نظیر خربزه‌های رنگارنگ، همچون نسیمی دلپذیر جان می‌بخشد. از خربزه مشهدی با رایحه مشک‌آگین و شیرینی مثال‌زدنی‌اش تا گونه‌های متفاوت گالیا و خربزه زمستانی که هر یک داستان خاص خود را در طعم و بافت روایت می‌کنند، سفری لذت‌بخش در دل باغ‌های سرسبز و بازارهای محلی در انتظار ماست. در این مقاله، با پنج نوع خربزه شاخص ایران آشنا خواهیم شد، رازهای کشاورزان برای رسیدن به بهترین کیفیت را می‌شنویم و متوجه می‌شویم که چگونه هر نوع خربزه می‌تواند تجربه‌ای متفاوت و هوش‌افزای گرم‌تابستانی برای‌مان رقم بزند.
انواع خربزه های ایران
1. خربزه مشهدی
خربزه ایرانی که در بسیاری از مناطق کشور به‌ویژه مشهد محبوب است، با نام «خربزه مشهدی» شناخته می‌شود. این نوع از خانوادهٔ Cucumis melo var. inodorus است و به خاطر رایحهٔ خوش‌بو (رایحه مشک‌مانند) و طعمی شیرین بسیار مورد توجه قرار دارد. پوست آن معمولاً توری‌شکل و در رنگ‌های سبز روشن تا زرد مایل به نارنجی دیده می‌شود و با خطوط شبکه‌ای سفید مشخصاتش کامل می‌شود.
گوشت داخلی خربزه ایرانی معمولاً سبز پررنگ یا مایل به سفید است و بافتی نرم، آبدار و عطرآگین دارد که هنگام رسیدن بسیار خوش‌بو می‌شود. به دلیل شیرینی بالا، این نوع خربزه اغلب به‌صورت تازه مصرف می‌شود ولی گاهی در دسرها یا سالاد میوه نیز به کار می‌رود. برداشت آن اغلب در اواخر بهار تا اوایل پاییز انجام می‌شود.
در ایران مخصوصاً استان‌هایی همچون خراسان رضوی (مشهد)، خوزستان، اصفهان و برخی نقاط مرکزی بهترین مناطق کشت این خربزه هستند. این نوع خربزه به‌واسطهٔ ماندگاری نسبتاً بالا و طعم مطبوع، علاوه بر مصرف داخلی، از محصولات صادراتی نیز محسوب می‌شود.
پیشنهاد خرید بذر: اگر قصد کاشت خربزه مشهدی با بهترین قیمت رو دارید کلیک کنید: بذر خربزه مشهدی
۲. خربزه زرد
خربزه زرد یا Yellow melon یکی از انواع شناخته‌شدهٔ خربزه در ایران است، اگرچه کمتر رایج‌تر از خربزه‌های سنتی ایرانی کشت می‌شود. این نوع میوه‌ها اغلب به شکل بیضی و کمی بزرگ‌تر از طالبی هستند و پوستشان به رنگ زرد روشن تا سبز مایل به زرد دیده می‌شود.
گوشت داخلی خربزه زرد معمولاً سبز کمرنگ با بافتی نرم، لطیف و آبدار است؛ طعمی ملایم و شیرینی متوسط دارد و برای کسانی که دنبال طعمی ملایم‌تری نسبت به خربزه ایرانی هستند مناسب است. این نوع خربزه ماندگاری خوبی دارد و معمولاً می‌توان آن را در شرایط مناسب تا ماه‌ها نگهداری کرد.
مدت زمان رسیدن خربزه زرد حدود ۸۰ روز است و از مناطق گرمسیری آسیا و آمریکای جنوبی به ایران وارد و در برخی باغ‌ها کشت شده است. بیشتر مصرف آن در سالاد میوه یا صبحانه به‌عنوان گزینه‌ای سالم و مغذی است.
پیشنهاد خرید بذر: اگر قصد دارید انواع بذرهای خربزه موجود در فروشگاه ما را مشهده کنید، کلیک کنید: خرید بذر خربزه
۳. خربزه زمستانی
خربزه زمستانی یا Winter melon (که در ایران نیز برخی باغداران آن را کشت می‌کنند) به‌دلیل پوست ضخیم و مقاومت بالا در برابر فساد، به این نام معروف شده است. وقتی تازه است پوست آن مخملی و پرزی است، اما با گذشت زمان تبدیل به پوستی چرمی و ضخیم می‌شود که باعث ماندگاری طولانی‌مدتش می‌شود.
این میوه معمولاً بزرگ و با وزن بالایی است، گاهی تا ۱۸ کیلوگرم و بیشتر، پوست سبز تیره دارد و گوشت داخلی آن رنگ پریده با دانه‌های زیاد است. طعم خیلی شیرین ندارد و اغلب به‌صورت پخته یا خوراکی پخته‌شده استفاده می‌شود؛ گاهی برای درست کردن ترشی یا آب‌نبات سنتی نیز کاربرد دارد.
بوته‌های خربزه زمستانی شاخه‌های بزرگ و برگ‌دار تولید می‌کنند که گل‌های زرد زیبایی دارند. این نوع خربزه مناسب مناطقی با تابستان گرم و خاک حاصلخیز بوده و برداشت آن در اواخر فصل رشد انجام می‌شود.
پیشنهاد مطالعه مقاله مرتبط: نحوه کاشت بذر خربزه
4. خیار چنبر (خیار ارمنی، خربزه‌ای)
«خیار چنبر» که در فارسی گاهی به‌عنوان نوعی خربزه محسوب می‌شود (در واقع عضوی از گونه Cucumis melo Flexuosus) شناخته می‌شود؛ به نام‌های خیار ارمنی، snake melon یا خیار باغی نیز معروف است. میوه‌ای بلند، باریک (حدود ۳۰ سانتیمتر) با پوست بسیار نازک، سبز روشن و تقریباً بدون تلخی دارد.
با اینکه طعم آن بیشتر شبیه خیار است، اما از خانواده خربزه‌ها محسوب می‌شود. گوشت داخلی آن سفید یا سبز بسیار روشن و بافتی ترد و آبدار دارد. بسیاری آن را با پوست مصرف می‌کنند و مخصوصاً در سالادهای سنتی و ترشی استفاده می‌شود.
خیار چنبر به بوته‌هایی نیاز دارد که در زمستان محافظت شوند و بسیار نسبت به سرما حساس‌اند. این گیاه در بازارهای محلی غرب آسیا محبوبیت دارد و چون کمتر از بقیه انواع خربزه در ایران مصرف می‌شود، جزو گونه‌های کمتر شناخته‌شده در کشور به حساب می‌آید.
5. خربزه ملون (ملون عسلی)
ملون عسلی که در فارسی اغلب با نام «خربزه ملون» شناخته می‌شود، پوستی صاف و یکنواخت به رنگ سبز کمرنگ تا زرد کمرنگ دارد و وقتی رسیده می‌شود، سطحش کمی کرم‌مایل به زرد می‌گردد. برخلاف خربزه‌های توری‌دار، پوست ملون کاملاً صاف است و بافتی ضخیم اما لطیف دارد. سایز میوه معمولاً متوسط تا بزرگ است و شکلش کروی یا کمی تخم‌مرغی است.
گوشت داخلی ملون عسلی سبز روشن یا سفید مایل به سبز است و بافتی آبدار، نرم و کاملاً یکنواخت دارد. طعم آن شیرین اما ملایم‌تر از خربزه‌های بسیار شیرین مانند گالیا است و رایحه‌ای ملایم، خنک و دلپذیر دارد. به‌خاطر شیرینی متعادل و آبداری فراوان، ملون عسلی انتخاب مناسبی برای افراد پس از ورزش، میان‌وعده یا همراه با صبحانه است.
در ایران ملون عسلی در مناطقی با آب و هوای معتدل تا گرم، از جمله برخی نقاط استان مرکزی و کرمان کاشته می‌شود و برداشت آن معمولاً از اواخر تابستان تا اوایل پاییز انجام می‌پذیرد. به‌علت پوستی صاف و ماندگاری نسبتاً خوب، این نوع خربزه در بازارهای میوه فروشی تازه‌محور و حتی برای صادرات نیز مورد استقبال قرار گرفته است.
جمع‌بندی نهایی
در ایران تنوع قابل توجهی از خانواده خربزه (ملون‌ها) تولید و مصرف می‌شود. از نوع سنتی و پرطرفدار خربزه ایرانی (مشهدی) با رایحه خاص و شیرینی بالا، تا انواع کمتر رایج‌تر مانند خربزه زرد و خربزه زمستانی با ماندگاری طولانی یا گالیا با طعم قوی و مدرن و حتی خیار چنبر که بیشتر به‌عنوان خیار ولی از خانواده Cucumis melo است. هر یک از این انواع خصوصیات ویژه‌ای دارند که بر پایه اقلیم، طعم، بافت، و کاربرد متفاوت می‌شود. امیدوارم این مقاله برای شناخت گزینه‌های مختلف خربزه ایرانی مفید باشد و شما را در تجربه‌های میوه‌ای‌تان همراهی کند.
