یونجه یکی از ارزشمندترین گیاهان علوفه‌ای در جهان است که به‌دلیل ارزش غذایی بالا، مقاومت در برابر خشکی و توانایی تثبیت نیتروژن در خاک، جایگاه ویژه‌ای در کشاورزی دارد. این گیاه نه‌تنها منبعی عالی از پروتئین برای دام است، بلکه به بهبود بافت و حاصل‌خیزی خاک نیز کمک می‌کند. در این مقاله، به‌صورت جامع به بررسی روش‌های کاشت، آبیاری و برداشت یونجه می‌پردازیم تا بتوانید از هر مترمربع زمین بیشترین بهره‌وری را داشته باشید.
ویژگی‌ها و اهمیت کاشت یونجه
یونجه از خانواده‌ی لگوم‌هاست و ریشه‌ی عمیق آن می‌تواند تا سه متر در خاک نفوذ کند. همین ویژگی باعث می‌شود که این گیاه در برابر خشکی، مقاومت بالایی داشته باشد و بتواند مواد معدنی را از لایه‌های عمیق‌تر خاک جذب کند.
از نظر اقتصادی نیز یونجه یکی از سودآورترین گیاهان علوفه‌ای محسوب می‌شود. چرا که در طول سال چندین بار برداشت دارد و هزینه‌ی نگهداری آن پس از استقرار اولیه نسبتاً پایین است. همچنین به دلیل تثبیت نیتروژن، نیاز خاک به کودهای شیمیایی کاهش می‌یابد و تناوب کاشت آن با غلات باعث افزایش عملکرد محصولات بعدی می‌شود.
آماده‌سازی زمین و شرایط اقلیمی مناسب
برای کاشت موفق یونجه، انتخاب مکان مناسب اهمیت زیادی دارد. این گیاه در آب‌و‌هوای معتدل تا نیمه‌گرم و خشک بهترین عملکرد را دارد. زمین باید زهکشی خوبی داشته باشد، زیرا یونجه به ماندگی آب در خاک حساس است.
pH خاک باید بین ۶ تا ۷.۵ باشد. اگر خاک اسیدی است، قبل از کاشت باید با آهک اصلاح شود. خاک‌های رسی سبک یا لومی شنی بهترین گزینه برای کاشت هستند. قبل از کاشت، شخم عمیق انجام دهید و بقایای گیاهی را از زمین خارج کنید تا تهویه‌ی خاک به‌خوبی صورت گیرد.
همچنین استفاده از کود دامی پوسیده (حدود ۲۰ تا ۳۰ تن در هر هکتار) قبل از کاشت، موجب افزایش حاصل‌خیزی و بهبود رشد اولیه بذر می‌شود.
انتخاب بذر مناسب یونجه
انتخاب بذر مناسب کلید موفقیت در کاشت یونجه است. بذرهای با درصد جوانه‌زنی بالا و مقاوم به آفات و بیماری‌ها بیشترین بازدهی را دارند. بذرهای اصلاح‌شده مانند یونجه همدانی، بمی، قره‌یونجه و نیکشهری از جمله نمونه‌های پرمحصول و مقاوم هستند.
پیشنهاد می‌شود بذر یونجه را قبل از کاشت با باکتری ریزوبیوم تلقیح کنید تا توانایی تثبیت نیتروژن افزایش یابد. این کار تأثیر مستقیمی در رشد گیاه و افزایش علوفه دارد.
برای خرید بذر یونجه به صورت اینترنتی با بهترین قیمت از سایت ما کلیک کنید: بذر یونجه همدانی
زمان مناسب کاشت بذر یونجه
زمان کاشت یونجه بسته به اقلیم منطقه متفاوت است:
در مناطق سردسیر، بهترین زمان کاشت از اوایل بهار تا اواسط اردیبهشت است.
در مناطق گرمسیر، پاییز (مهر تا آبان) زمان ایده‌آلی است تا گیاه پیش از سرمای زمستان رشد کافی داشته باشد.
در مناطق خشک و بیابانی، کاشت در اواخر تابستان نیز ممکن است، به شرط آنکه آبیاری منظم انجام شود.
روش‌های کاشت بذر یونجه
دو روش اصلی برای کاشت یونجه وجود دارد:
کاشت دست‌پاش (سنتی)
در این روش، بذر به‌صورت یکنواخت روی زمین پاشیده و سپس با غلطک سبک یا خاک نرم پوشانده می‌شود. عمق کاشت نباید بیشتر از ۲ تا ۲.۵ سانتی‌متر باشد.کاشت مکانیزه با بذرکار
در اراضی وسیع‌تر، استفاده از بذرکار خطی باعث می‌شود بذرها در عمق یکنواخت قرار بگیرند و تراکم بوته‌ها مناسب‌تر باشد. فاصله‌ی بین ردیف‌ها معمولاً ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
در هر دو روش، استفاده از خاک نرم و مرطوب برای تماس بهتر بذر با خاک ضروری است.
آموزش آبیاری یونجه
یونجه از جمله گیاهانی است که به آب کافی و منظم نیاز دارد، به‌ویژه در مراحل جوانه‌زنی و رشد اولیه. در مناطق خشک، آبیاری مناسب تأثیر زیادی بر عملکرد نهایی دارد.
مرحله جوانه‌زنی: آبیاری باید هر ۴ تا ۵ روز یکبار انجام شود تا رطوبت خاک ثابت بماند.
مرحله رشد کامل: فواصل آبیاری می‌تواند تا ۱۰ روز افزایش یابد، بسته به دما و نوع خاک.
پس از هر برداشت: آبیاری بلافاصله پس از برداشت ضروری است تا گیاه دوباره رشد کند.
در مجموع، یونجه به حدود ۸ تا ۱۲ نوبت آبیاری در هر فصل رشد نیاز دارد. آبیاری بارانی یا قطره‌ای در زمین‌های شیب‌دار گزینه‌ی بهتری نسبت به غرقابی است.
کنترل علف‌های هرز و آفات
در مراحل اولیه‌ی رشد، علف‌های هرز می‌توانند رشد یونجه را به‌شدت کاهش دهند. بهترین راه کنترل، وجین دستی یا سم‌پاشی قبل از سبز شدن کامل یونجه است.
از آفات مهم یونجه می‌توان به سن یونجه، کرم برگ‌خوار و شته سبز اشاره کرد. برای کنترل آن‌ها، استفاده از حشره‌کش‌های توصیه‌شده و تناوب زراعی با غلات مؤثر است.
مراحل رشد و برداشت یونجه
دوره‌ی رشد یونجه از زمان کاشت تا برداشت نخست حدود ۷۰ تا ۸۰ روز طول می‌کشد. بعد از آن، هر ۳۰ تا ۴۵ روز یکبار می‌توان برداشت انجام داد.
بهترین زمان برداشت زمانی است که یک‌سوم گل‌ها باز شده‌اند. در این مرحله، میزان پروتئین و قند در گیاه بالاتر است. اگر برداشت خیلی زود یا دیر انجام شود، کیفیت علوفه کاهش می‌یابد.
برای خشک‌کردن، یونجه باید در سایه و محیطی با تهویه‌ی مناسب خشک شود تا برگ‌ها خرد نشوند.
نگهداری و ذخیره‌سازی یونجه
یونجه خشک باید در مکانی خنک، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. در صورت امکان، روی پالت یا چوب قرار گیرد تا با زمین تماس نداشته باشد.
ذخیره‌ی درست یونجه از کپک‌زدگی، تخمیر ناخواسته و کاهش ارزش غذایی جلوگیری می‌کند. اگر یونجه برای تغذیه دام استفاده می‌شود، حتماً از ورود رطوبت به محل انبار جلوگیری کنید.
نکات طلایی برای افزایش عملکرد یونجه
استفاده از بذر اصلاح‌شده و تلقیح با ریزوبیوم.
انجام آزمایش خاک پیش از کاشت.
کنترل منظم آفات و بیماری‌ها.
برداشت در زمان مناسب گل‌دهی.
آبیاری منظم و با عمق کافی.
عدم چرا توسط دام در مراحل اولیه رشد.
استفاده از کود فسفره در سال دوم.
رعایت تناوب زراعی برای حفظ حاصل‌خیزی خاک.
مراقبت از یونجه در فصل زمستان با آبیاری کم.
نگهداری صحیح پس از برداشت برای جلوگیری از فساد.
جمع‌بندی
یونجه گیاهی استراتژیک برای کشاورزان و دامداران است که هم ارزش اقتصادی دارد و هم نقش مهمی در پایداری کشاورزی ایفا می‌کند. با رعایت اصول صحیح کاشت، آبیاری و برداشت، می‌توان عملکرد این گیاه را چند برابر کرد و علوفه‌ای باکیفیت بالا برای دام‌ها فراهم ساخت.
چه در مزرعه‌ای بزرگ در خراسان باشید، چه در زمینی کوچک در شمال کشور، اگر به جزئیات فنی توجه کنید، یونجه می‌تواند یکی از پرسودترین و پربازده‌ترین گیاهان شما باشد.
